Voortreffelijke Hauptwerk sample sets

Schnitger-orgel Martinikerk Groningen
Twee voorwaarden bepalen de waarde van een sample set. 1. Een orgel met de reputatie van grote muzikale waarde te zijn. 2. Samples waarin alle kenmerkende eigenschappen van de pijpen zorgvuldig zijn opgeslagen. Staccato, portato en legato aanslaan laat een pijp verschillend klinken en die verschillen moeten in de sample goed zijn te horen.
Het Schnitger-orgel van de Martinikerk in Groningen heeft klanken die kleurrijk zijn en ontspannen klinken. Een pijp met een ontspannen klank zal door licht aanblazen de toon al laten horen. Met toenemende druk klinkt dan het volle volume. Hoe de windstroom uit de kernspleet het bovenlabium bereikt, is cruciaal voor de aanspraak en de klankkleur. De klankkleur van het Martini-orgel heeft het karakter van de Noord-Duitse barok. In die tijd wisten de orgelbouwers hoe ze pijpen moesten intoneren om een grote klankschoonheid te verkrijgen. Dat ambacht is verloren was gegaan, maar werd in de vorige eeuw herontdekt.                         zie Orgel Martinikerk

Rudolf Janke-orgel in Bückeburg
Met kennis van het historische orgelmakersambacht bouwen hedendaagse orgelbouwers nieuwe orgels gebouwd. Zo heeft Rudolf Janke voor de Stadtkirche van Bückeburg een orgel in historische stijl gebouwd. Dit orgel is nieuw, maar de klanken hebben alle kenmerken van de Midden-Duitse barokstijl. Rudolf Janke toont dat hij de ambachtelijke wijze van orgelbouwen beheerst. De verfijnde intonatie van Rudolf Janke werd door experts hoog gewaardeerd. Naast transparante helderheid bezitten de klanken diepe Gravität. Dat is goed hoorbaar in de fluitregisters bij het spelen van de Triosonates van Bach.                                                                      zie Orgel in Bückeburg

Barok orgel Prytanée Frankrijk
Een barokorgel met klanken die goed aansluiten op de Midden-Duitse klanken, is het orgel uit 1640 in de Prytanée in Frankrijk. Het orgel van de sample set komt vrijwel geheel overeen met het Couperin-orgel van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Het orgel in de Prytanée speelt op een zeer lage winddruk in een kerk met een uitstekende akoestiek. Dit principe is vooral gebruikelijk in Italië; door de winddruk laag te kiezen zijn de klanken ontspannen. De prachtige akoestiek zorgt er voor, dat de klanken overal in de grote ruimte gelijkmatig zijn te horen. Er is geen sample set waarvan de klanken zonder enige aanpassing zo ontspannen en mild klinken. Toch heb ik door de samples te intoneren de klankschoonheid nog flink kunnen verbeteren. Het resultaat was verrassend; van elke toon kwam het karakter nu duidelijk naar voren. De details van het aanspreken en de toonvorming zijn volmaakt te horen, beter dan ik het ooit in een sample had gehoord.                  zie Orgel Prytanée

Authentiek Noordduits Barockorgel in Lüdingworth
Antonius Wilde bouwde het orgel in 1598 voor de St. Jacobikerk in Lüdingworth dat later door Arp Schnitger met een Rugwerk werd uitgebreid. Een goede Gravität en een zangrijke helderheid zorgen voor hier een vocale klank. De menselijke stem is de maatstaf en de boventonen vormen een Formant; dat is een kleuring door een groep boventonen die per toonhoogte gelijk blijft, zoals een klinker die herkenbaar blijft ongeacht de toonhoogte.
                                                                                zie Schnitger-Wilde orgel    

Echte samples of simpele software?

De reacties op mijn website gaan steeds meer over de vraag of Sweelinq gelijkwaardig is aan Hauptwerk en daar past een duidelijk antwoord op. Nee, absoluut niet, Sweelinq is een simpel systeem, dat geen kopie van de pijptoon laat horen zoals Hauptwerk. Sweelinq is vergelijkbaar met Cecilia, een simpel systeem dat gratis kan worden gedownload:  Zie Cecilia
Hiervoor zijn aangepaste, laaggeprijsde samplesets van Sonus Paradisi beschikbaar. Vier samplesets zijn nu al gratis te downloaden: Kdousov,  Doesburg, Velesovo en Menesterol: Zie Sample sets

Jiri Zurek schrijft: Cecilia is een simpel systeem software systeem. De menu’s zijn eenvoudig en zonder uitleg te begrijpen. In plaats van het natuurgetrouw weergeven van het karakter van elke pijptoon, geeft het een aantal functies die men redelijkerwijs van een orgel mag verwachten en die de gebruiker naar eigen wens kan instellen.
Zurek geeft de organist een eerlijke keuze: 1. Simpel en goedkoop bij Cecilia.
2. Echte pijporgelklank bij Hauptwerk, maar voor deze kwaliteit moet de organist betalen.

Hauptwerk is een kwaliteits sampler; het biedt organisten de mogelijkheid aan om thuis te studeren met de klanken van het kerkorgel, om daarna het concert in de kerk uit te voeren. De toon van elke pijp wordt met alle karakteristieke eigenschappen opgenomen en in de sample opgeslagen; het is een kopie van de pijptoon. Elke nuance van elke orgeltoon die de organist bij het concert speelt, komt overeen met de klanken die hij of zij thuis al op het Hauptwerkorgel had gehoord. In de kerk zit de organist dicht bij het orgel en hoort de klanken op korte afstand. Daarom laat het orgel in de huiskamer de klanken eveneens op korte afstand horen. Een toon uit de sample is een kopie van de toon uit de pijp.

Om de echte toon van elke pijp weer te geven moet de opname alle details van de aanspraak en de fluctuerende opbouw naar de volle klank bevatten en dat wordt vastgelegd in een sample. De samples zijn grote bestanden en hebben enige tijd nodig om te laden. Een lange laadtijd betekent een perfecte weergave van de klanken.

Noorlander is gestopt met Hauptwerk en maakt opnamen voor het simpele Sweelinq. Het zijn kleine bestandjes die slechts een fractie van de pijptoon bevatten en daarom zijn ze in enkele seconden te laden. Technische trucjes waarbij het korte toontje herhaald wordt afgespeeld, moeten een lange toon suggereren. Dat die toon star klinkt, hebben de makers gemaskeerd met een uitbundig werkend windmodel. Het is de tientallen jaren oude techniek van elektronische orgels. Op hun website staat:
Het doel van deze software is om het geluid van een pijporgel zo realistisch mogelijk na te bootsen.
Dat is het verschil met Hauptwerk; hier geen nabootsing, maar de echte klank van een pijporgel.

Op de website van Noorlander wordt het verschil tussen Sweelinq en elektronische orgels uitgelegd. Het verhaal is nonsens, want Sweelinq verschilt vrijwel niet van een elektronisch orgel. Dat in tegenstelling tot Hauptwerk die de tonen van pijpen natuurgetrouw laat horen. Ik heb een grondige kennis van elektronische orgels en ken de technieken die worden toegepast goed.

Een groot nadeel van Sweelinq is de noodzaak om het orgel met internet te verbinden. Niemand zal een computer zonder virusbeveiliging op het internet gebruiken. Sweelinq kan niet meer dan 14 dagen off line werken, zodat de organist vaak verplicht is zijn orgel met het internet te verbinden. Een antivirus programma is mogelijk, maar dan moet het orgel altijd met internet verbonden zijn. Wanneer het orgel ook dure Hauptwerk sample sets bevat, is een onveilige internetverbinding niet verantwoord.

                      meer over:    Hauptwerk  of  Sweelinq ?