Hauptwerk biedt de mogelijkheid om in de huiskamer te spelen met de klanken van het kerkorgel in de originele akoestiek van de kerk. Een geavanceerde techniek maakt mogelijk dat luidsprekers tonen produceren die exact gelijk zijn aan tonen uit pijpen, mits aan drie strikte voorwaarden wordt voldaan.
1. De eerste voorwaarde is een opname op zeer korte afstand van een pijp die in geheugen wordt opgeslagen. Het heet een DRY sample, waarin alle eigenschappen van de toon zonder de nagalm van de akoestiek zijn vastgelegd. Deze samples worden pijp voor pijp in een sample set opgeslagen. Meer samples hoeft een set niet bevatten.
2. De tweede voorwaarde is intoneren. Een klank in een sample heeft de luidheid van de kerk die moet worden verlaagd tot huiskamersterkte. Door die verlaging verandert de klank en dat moet door intoneren worden hersteld. Een luidspreker van goede kwaliteit is belangrijk, maar een dure luidspreker met Hifi specificaties zal niet beter klinken. De klanken komen overeen met de klanken van mijn huispijporgel. Van diverse orgels heb ik een goed navolgbare methode van intoneren beschreven en deze boeken worden op aanvraag gratis toegezonden.
3. De derde voorwaarde is, dat de akoestiek met Impulse-Response techniek wordt opgenomen en vastgelegd in het geheugen van het Hauptwerkorgel. Het is een exacte kopie van de kerkakoestiek en geeft de organist in de huiskamer het realistische gevoel in een oneindige ruimte te spelen.
Een orgelkast heeft de functie om de klanken van alle pijpen te bundelen om ze als één klank naar buiten te brengen. Daar nemen twee microfoons de klanken in stereo op en leggen die als DRY samples in het geheugen vast. Met twee kanalen is het kerkorgel volledig overgebracht naar het Hauptwerkorgel in de huiskamer.
Wanneer een organist een toets drukt, spreekt de pijp onmiddellijk aan met een accent op het begin van de toon. Het is de articulatie van de toon, waarmee de organist muziek maakt door zijn spel van ritme en frasering. De pijptonen hoort de organist onmiddellijk en op korte afstand, daarna volgen de reflecties tegen muren, zuilen en andere objecten die steeds verder verwijderd liggen, waardoor de galm zwakker wordt en in de verte uitsterft.
Een directe aanspraak is voor een organist een noodzakelijke voorwaarde om te spelen. De ontwikkeling van de tonen in de akoestiek van de kerk vergroot de intensiteit tot klanken die de grote ruimte vullen. Hauptwerk 5 kan met de nieuwe Impulse Response de kerkakoestiek kopiëren en zo krijgt de huiskamer kathedrale afmetingen!
Kanalen met WET samples
WET samples zijn opnames van microfoons die op grote afstand van het orgel zijn geplaatst. Op die afstand is het aanspreken van de pijpen niet te horen en ook het karakter van de tonen wordt vaag weergegeven. Galm is er wel maar zonder de effecten die de pijptonen ondervinden in de akoestiek. WET samples zijn onbruikbaar.
Surround
Surround is een verzameling van WET samples die op verschillende afstanden van het orgel zijn opgenomen en door luidsprekers tot achter in de kamer worden weergegeven. Dat klinkt absurd, want een organist hoort sin de kerk nooit klanken van achter uit de kerk. Surround is een warrige weergave van vage klanken uit diverse richtingen met het grote nadeel, dat de tonen met vertraging klinken. Om te kunnen musiceren, moet de toon onmiddellijk zijn te horen.
Bij de GdO (Gesellschaft der Orgelfreunde) met 6000 leden in alle landen van Europa, wordt al lang getracht om Hauptwerk als een serieuze vervanger van een huispijporgel te erkennen. In een goede configuratie zijn de klanken gelijk aan een pijporgel en komt de akoestiek overeen met de kerk. De erkenning zou meer organisten overtuigen, dat het zinvol is om op een Hauptwerkorgel te studeren. De commissie werd echter geconfronteerd met surroundorgels en oordeelden toen, dat de hobbyisten die dit bespeelden geen organisten waren, maar niet meer dan toehoorders aan de luidsprekers. Surround bezorgt Hauptwerk een slechte naam.
Het belangrijkste deel van een pijptoon is het begin, het moment dat de pijp zijn toon gaat vormen. Het is de articulatie die de organist nodig heeft voor zijn muzikale expressie, zoals dat geldt voor elk muziekinstrument. Wanneer de wind uit de kernspleet het bovenlabium bereikt, ontstaat er een onderdruk die de wind naar binnen trekt. Dat heeft een overdruk in de pijp tot gevolg die de wind weer naar buiten duwt. zie Prestant
Deze wervelende wind geeft een duidelijk accent aan de toon. De accenten verschillen naar de aard van het register, een Prestant begint anders dan een Holpijp. De microfoons moeten op korte afstand van de pijpen staan om het karakter te kunnen vastleggen in de DRY sample, anders is het belangrijke deel van de klank niet hoorbaar. Soms is het niet mogelijk om de microfoons op de ideale plaats te krijgen en wordt het een semi DRY sample, maar met de ruime mogelijkheden die Hauptwerk biedt om de klanken aan te passen, kan de articulatie toch worden gehoord.
De articulatie en het eerste moment van toonvorming is bij normaal spel het enige dat van de orgelklank wordt gehoord. Het is dus belangrijk dat dit goed wordt weergegeven. Ik heb veel in Zuid-Duitsland en in Zwitserland in kerken met een enorme nagalm gespeeld en dan is de akoestiek van de lege kerk hinderlijk. Als de kerk volloopt geeft dat demping aan de akoestiek en speel ik met meer genoegen.
De convolutiegalm van mijn Hauptwerkorgel heb ik met het linkerpedaal regelbaar gemaakt, zodat het gemakkelijk aan de muziek is aan te passen.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |