Voortreffelijke Hauptwerk sample sets

Schnitger-orgel Martinikerk Groningen
Twee voorwaarden bepalen de waarde van een sample set. 1. Een orgel met de reputatie van grote muzikale waarde te zijn. 2. Samples waarin alle kenmerkende eigenschappen van de pijpen zorgvuldig zijn opgeslagen. Staccato, portato en legato aanslaan laat een pijp verschillend klinken en die verschillen moeten in de sample goed zijn te horen.
Het Schnitger-orgel van de Martinikerk in Groningen heeft klanken die kleurrijk zijn en ontspannen klinken. Een pijp met een ontspannen klank zal door licht aanblazen de toon al laten horen. Met toenemende druk klinkt dan het volle volume. Hoe de windstroom uit de kernspleet het bovenlabium bereikt, is cruciaal voor de aanspraak en de klankkleur. De klankkleur van het Martini-orgel heeft het karakter van de Noord-Duitse barok. In die tijd wisten de orgelbouwers hoe ze pijpen moesten intoneren om een grote klankschoonheid te verkrijgen. Dat ambacht is verloren was gegaan, maar werd in de vorige eeuw herontdekt.                         zie Orgel Martinikerk

Rudolf Janke-orgel in Bückeburg
Met kennis van het historische orgelmakersambacht bouwen hedendaagse orgelbouwers nieuwe orgels gebouwd. Zo heeft Rudolf Janke voor de Stadtkirche van Bückeburg een orgel in historische stijl gebouwd. Dit orgel is nieuw, maar de klanken hebben alle kenmerken van de Midden-Duitse barokstijl. Rudolf Janke toont dat hij de ambachtelijke wijze van orgelbouwen beheerst. De verfijnde intonatie van Rudolf Janke werd door experts hoog gewaardeerd. Naast transparante helderheid bezitten de klanken diepe Gravität. Dat is goed hoorbaar in de fluitregisters bij het spelen van de Triosonates van Bach.                                                                      zie Orgel in Bückeburg

Barok orgel Prytanée Frankrijk
Een barokorgel met klanken die goed aansluiten op de Midden-Duitse klanken, is het orgel uit 1640 in de Prytanée in Frankrijk. Het orgel van de sample set komt vrijwel geheel overeen met het Couperin-orgel van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Het orgel in de Prytanée speelt op een zeer lage winddruk in een kerk met een uitstekende akoestiek. Dit principe is vooral gebruikelijk in Italië; door de winddruk laag te kiezen zijn de klanken ontspannen. De prachtige akoestiek zorgt er voor, dat de klanken overal in de grote ruimte gelijkmatig zijn te horen. Er is geen sample set waarvan de klanken zonder enige aanpassing zo ontspannen en mild klinken. Toch heb ik door de samples te intoneren de klankschoonheid nog flink kunnen verbeteren. Het resultaat was verrassend; van elke toon kwam het karakter nu duidelijk naar voren. De details van het aanspreken en de toonvorming zijn volmaakt te horen, beter dan ik het ooit in een sample had gehoord.                  zie Orgel Prytanée

Authentiek Noordduits Barockorgel in Lüdingworth
Antonius Wilde bouwde het orgel in 1598 voor de St. Jacobikerk in Lüdingworth dat later door Arp Schnitger met een Rugwerk werd uitgebreid. Een goede Gravität en een zangrijke helderheid zorgen voor hier een vocale klank. De menselijke stem is de maatstaf en de boventonen vormen een Formant; dat is een kleuring door een groep boventonen die per toonhoogte gelijk blijft, zoals een klinker die herkenbaar blijft ongeacht de toonhoogte.
                                                                                zie Schnitger-Wilde orgel    

Hauptwerk of Sweelinq?

In goede samples komen de klanken nauwkeurig overeen met de klanken uit de pijpen. Door mijn ervaring als intonateur van pijporgels hoor ik of de samples aan die voorwaarde voldoen. Op deze website schrijf ik over de samples waarvan ik de klanken heb getest, om daarmee de organisten van dienst te zijn die in de huiskamer een virtueel orgel bespelen.

Ruim 20 jaar bestaat het virtuele orgelsysteem Hauptwerk, dat aan organisten de mogelijkheid biedt om thuis te kunnen studeren met de klanken van het kerkorgel, om daarna het concert in de kerk uit te voeren. De toon van elke pijp wordt met alle karakteristieke eigenschappen opgenomen en in de sample opgeslagen; het is een kopie van de pijptoon. Elke nuance van elke orgeltoon die de organist bij het concert speelt, komt overeen met de klanken die hij of zij thuis al op het Hauptwerkorgel had gehoord. Daartoe moet de toon van elke pijp met alle details van de aanspraak en de fluctuerende opbouw naar de volle klank worden vastgelegd in een sample.

In elk land zijn van beroemde orgels sample sets voor Hauptwerk gemaakt, waarmee composities uit de tijd van de renaissance, barok, rococo of romantiek stijlvol kan worden vertolkt. Niet elke sample maker slaagt erin deze klanken goed in sample sets op te slaan. Deze website geeft aan welke orgelklanken perfect in samples zijn opgeslagen.

De Hauptwerk samples die deze gedetailleerde orgelklanken bevatten zijn van hoge kwaliteit en vergen enkele minuten laadtijd. Dat is noodzakelijk om de registers natuurgetrouw naar de huiskamer over te brengen. De fluctuaties van de klanken dragen bij aan het overbrengen van de natuurlijke levendigheid van de klanken. Het is de echte volledige toon en geen reproductie ervan. Uiteraard is een kunstmatig effect als een windmodel hier volkomen overbodig.

Noorlander heeft er voor gekozen om af te zien van Hauptwerk, het beste sample systeem, en is overgegaan op simpele software onder de naam Sweelinq. Het is gelijkwaardig aan Cecilia dat gratis kan worden gedownload: Cecila. Jiri Zurek noemt het eenvoudige emulatie software voor amateurs die de orgelklank slechts kennen van wat zij er in de kerk op grote afstand van het orgel van horen.

Hauptwerk brengt de volledige pijptoon met alle karakteristieke eigenschappen naar de huiskamer, zodat het klinkt als een huispijporgel en de organist de klanken ook werkelijk beleeft.

Sweelinq heeft bestanden met weinig inhoud, in enkele seconden te laden, maar doet wat de amateur verwacht, klanken op afstand laten horen, alsof je achter in de kerk luistert. Dat de klankkarakters niet worden weergegeven wordt gemaskeerd door een uitbundig werkend windmodel.

Een groot nadeel van Sweelinq is de noodzaak om het orgel met internet te verbinden. Niemand zal een computer op het internet gebruiken, zonder een goede virusbeveiliging. Sweelinq kan niet meer dan 14 dagen off line werken, zodat de organist vaak verplicht is zijn orgel met het internet te verbinden. Een antivirus programma installeren is mogelijk, maar het betekent dat het orgel altijd met internet verbonden moet zijn om de updates te ontvangen. Wanneer het orgel ook dure Hauptwerk sample sets bevat, is een onbeveiligde internetverbinding niet verantwoord.
                 
          meer over:             Hauptwerk  of  Sweelinq