In de kerk worden pijpklanken eerst gereflecteerd door de nabijgelegen muren en vervolgens door verder gelegen zuilen, muren en gewelven. De nagalm laat de klanken opbouwen op naar een breder volume en geeft ze meer glans. Voor de organist is dat een natuurlijke eigenschap die hij gewend is bij het spelen in de kerk. Bij het orgel is het goed waarneembaar, maar het ontgaat de toehoorders in de kerk.
De akoestiek uit Impulse-Response opnamen is een kopie van de akoestiek van de kerk dat de klanken van mijn Hauptwerkorgel hetzelfde effect geeft. In mijn nieuwe ruime omgeving komt dat nog beter tot zijn recht.
DRY samples
De stereo-microfoon moet op zeer korte afstand opnames van de pijpen maken. Het zijn twee kanalen met DRY samples, waarin de eigenschappen van de tonen zonder nagalm worden vastgelegd.
De luide tonen in de kerk moeten op een lager volume in de huiskamer klinken. Daardoor verschuiven de verhoudingen tussen de hogere en lagere tonen en deze moeten door intonatie worden gecorrigeerd. Het intoneren is eenvoudig en mag niet worden vergeleken met het intoneren van pijpen.
De akoestiek wordt met Impulse-Response techniek opgenomen en vastgelegd in het geheugen van het Hauptwerkorgel. Zo vormen klanken en akoestiek een exacte weergave van het orgel.
Wanneer een organist een toets drukt, spreekt de pijp onmiddellijk aan met een accent op het begin van de toon. Het is de articulatie van de toon, waarmee de organist muziek maakt door zijn spel van ritme en frasering. De pijptonen moet de organist onmiddellijk en op korte afstand horen, daarna volgen de reflecties tegen muren, zuilen en andere objecten die steeds verder verwijderd liggen, waardoor de galm zwakker wordt en in de verte uitsterft.
Een directe aanspraak is voor een organist een noodzakelijke voorwaarde om te spelen. Met Impulse Response wordt de kerkakoestiek gekopiëerd en zo klinkt de kerkakoestiek in de huiskamer. Dit is de situatie die volledig overeenkomt met het bespelen van het orgel in de kerk. Tonen die zonder enige vertraging door de organist worden gehoord en een nagalm die bij de organist begint en ver bij hem vandaan uitsterft. Stel de latency in op een lage waarde!
Het orgel dat Antonius Wilde in 1598 bouwde, heeft de originele pijpen altijd behouden. Arp Schnitger voegde in 1682 een Rugwerk toe en intoneerde de pijpen naar de klanken van Wilde. De meer dan 400 jaar oude pijpen van het Oberwerk en het Borstpositiv zijn nog steeds in gebruik. Door de veroudering van het metaal krijgen de pijpen een bijzondere resonans met een grote klankschoonheid.
De DRY samples geven dit perfect weer. De tonen beginnen met een karakteristiek rond accent en laten dan de authentieke klanken uit de Renaissance-Baroktijd horen.
De 36 registers zijn verdeeld over drie klavieren en pedaal
Zie: Renaissance - Barokklanken
Door de toets in te drukken komt een mechaniek in werking, dat het ventiel opent en de pijp laat klinken. Een mechaniek met tussenschakels is eenvoudig te maken, maar werkt met enige vertraging. Een directe verbinding tussen toets en ventiel is constructief moeilijker, maar heeft toch de voorkeur omdat de toon onmiddellijk op de toetsdruk reageert.
Om een instrument te kunnen bespelen moet een musicus de toon onmiddellijk horen, of het nu een viool, een fluit, of een piano is. Bij deze instrumenten kan het ook niet anders; ze zijn in de onmiddellijke nabijheid van de musicus. Bij een orgel is er meer afstand tussen toetsen via de ventielen naar de pijpen, maar ook hier moet de vertraging minimaal zijn. Een organist zou het liefst rechtstreeks op de ventielen willen spelen.
Latency
De samples worden in het Hauptwerkorgel met enige vertraging – de latency – weergegeven. Deze latency kan worden verkleind, mits met computerprestaties rekening wordt gehouden. Op mijn orgel heb ik de latency verkleind en hoewel het om milliseconden gaat is het toucher veel aangenamer. Nu is iedere nuance van mijn manier van spelen direct hoorbaar in de snel wisselende tonen. Dit kan alleen met DRY samples; het heeft geen zin om dit met de trage WET samples te doen.
Het belangrijkste deel van een pijptoon is het begin, het moment dat de pijp zijn toon gaat vormen. Het is de articulatie die de organist nodig heeft voor zijn muzikale expressie. Wanneer de wind uit de kernspleet het bovenlabium bereikt, ontstaat er een onderdruk die de wind naar binnen trekt. Dat heeft een overdruk in de pijp tot gevolg die de wind weer naar buiten duwt.
zie Prestant
Deze wervelende wind geeft een duidelijk accent aan de toon. De accenten verschillen naar de aard van het register, een Prestant begint anders dan een Holpijp. De microfoons moeten op korte afstand van de pijpen staan om het karakter te kunnen vastleggen in de DRY sample, anders is het belangrijkste deel van de klank niet hoorbaar.
De articulatie en de toonvorming zijn de twee elementen die de orgelklank maken. Het is dus belangrijk dat beiden goed worden weergegeven.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |