Rijke klanken van Tsjechisch barok

De door Johann David Sieber gemaakte pijpen zijn van bijzonder goede kwaliteit en getuigen van een groot vakmanschap. De mensuren die hij berekende voor het gehele pijpwerk in combinatie met zijn voortreffelijke kunst om subtiel te intoneren, toont de meester die ervaring heeft met de bouw van grote en klankrijke orgels in de stijl van de Tsjechisch barokmuziek.

Kenmerkend voor de klank van dit orgel zijn de zangrijke registers. Heldere stemmen, overal in de akoestiek van de kerk hoorbaar, maar nooit scherp. Dit geldt zowel voor de Principalen als voor de Strijkers en de Fluiten. Het plenum van Principalen is net als in het Italiaanse Ripieno opgebouwd, door de afzonderlijke registers tot aan een pijplengte van 1 voet te maken. Meer dan de orgels die in noordelijke gebieden zijn te vinden, ligt de nadruk op kleur. Klanken van registers met dezelfde voetmaat, verschillen op subtiele wijze van karakter en laten zich in velerlei combinaties tot nieuwe kleuren mengen. Dit Tsjechische orgel van Sieber voegt een breed kleurenpalet toe, dat door geen orgel wordt overtroffen.
 
De Cimbels, evenals de Mixtuur van het Positief, kunnen een plenum vormen van hoge samenstelling. Ze zijn goed te gebruiken als solostem samen met de fluiten en de aliquoten. Het tonale effect van de fluitregisters is levendig, kleurrijk en vol. Het geluid van de Schnarrbass is krachtig, dat van de Trompet is helder en rond.
 
Tijdens mijn bezoeken aan Tsjechische orgels heb ik kennis gemaakt met de bezondere stijl van de klanken, maar nooit heb ik zoveel in één orgel aangetroffen. De klanken zijn zorgvuldig in de samples opgeslagen en geven de enorme klankrijkdom uitstekend weer.
De sample set van Sonus Paradisi is uniek; er is geen set die zoveel nieuwe klanken aan het Hauptwerkorgel toevoegt, allemaal met een eigen muzikale waarde.                              
                                                                                                         Sonus Paradisi

  Deutsch
   English
Johann David Sieber - Barok orgel uit 1708 in Polná, Tsechië

De prachtig versierde kerk van Polná werd gebouwd tussen 1700-08 volgens de plannen van de Italiaanse architect Domenico d'Angeli onder het beschermheerschap van prins Leopold von Dietrichstein, de eigenaar van de regio Polná. Het orgel met 31 registers werd in 1708 geleverd door
Johann David Sieber (ca. 1670-1723, de beste Moravische orgelbouwer van de 18e eeuw. Hij kon grotere instrumenten vervaardigen dan zijn concurrenten (tot ca. 40 registers op drie manualen) en stond bekend om de kwaliteit van zijn vakmanschap en technische inventiviteit.
Het Sieber-orgel voor Polná was zijn op drie na grootste instrument en het was perfect bewaard gebleven in originele vorm tot op de dag van vandaag. Jürgen Ahrend bestudeerde het Polná-instrument zorgvuldig bij de reconstructie van het Sieber-orgel in Wenen (1986-87). De organisten van Polná herinneren zich nog dat Ahrend de resonatoren van de pedaaltrompet in Polná herstelde in dankbaarheid voor het onderzoek dat hij daar kon doen.

Het orgel is in 2017 vakkundig gereviseerd door een consortium van Tsjechische orgelbouwbedrijven, MgA. Dalibor Michek, Dlabal Mettler en MgA. Marek Vorlíček. Het orgel werd getransporteerd naar de verschillende orgelwerkplaatsen. De kast van het instrument bleef in Polná, en werd gerestaureerd door Jan Mach. Het orgel was door wormen aangetast, maar dat werd gerestaureerd naar het oorspronkelijke ontwerp. Het orgel had oorspronkelijk een vijfde komma-stemming en die bleef gehandhaafd. De klavieren zijn nog steeds de originele Sieber-klavieren te zijn, wat uniek is voor een orgel van deze leeftijd. Ze behoren tot de oudste nog bestaande klavieren. De windvoorziening werd naar de oorspronkelijke staat hersteld: vier grote spaanbalgen in de kerktoren. Op deze wijze heeft Polná een origineel Tsjechisch Barok-orgel in de stijl van 1708.

Het orgel van Polná is een tweeklaviers instrument met 31 registers. Het bovenste manuaal is het Hauptwerk met 16 registers. Het typische kenmerk ervan is de complete piramide van het Principal-koor, bekroond met een Mixtur en een Cymbel in hoge ligging. Het plenum van de Tsjechische (Zuid-Duitse) instrumenten is totaal anders van karakter dan die van de Noord-Duits plena. Het karakter wordt sterk bepaald door de registers in hoge voetmaten, zij geven het orgel een heldere, transparante klank. Als contrast met de Principalen heeft het Hauptwerk  Fluitstemmen met een heldere maar ingetogen intonatie. Daarnaast nog twee zachte strijkers met een specifieke aanspraak. Te samen vormen ze de typerende elementen van het Tsjechische barokke orgel.

De Gamba heeft de klank van een conische fluit en kan worden gebruikt als vervanging van een Gedackt 8'. Het onderste manuaal is de Positiv met acht registers, typisch ontworpen als het kleine broertje van het Hauptwerk. Ook hier is het hoofdkoor opgebouwd tot de hoogste tonen, waardoor de hoogste ligging aan de klanken wordt toegevoegd bij de koppeling aan het Hauptwerk. Het pedaal is bedoeld om de slotakkoorden van de muziek te ondersteunen. Het omvat slechts 12 chromatische tonen (het laagste octaaf), hoewel het pedaalklavier 18 toetsen heeft, gebruikelijk voor Tsjechische barokinstrumenten. Hoewel tongwerken uiterst zeldzaam waren op Tsjechische barokinstrumenten, biedt het pedaal van het Polná-instrument er twee: een Schnarrbas 16' met houten resonatoren en een Trompetbas 8'.

Positiv
Copula major       8'
Principal              4'
Copula minor       4'
Nassatquinte       3'
Octava                2'
Quinta           1 1/2'
Superoctava         1'
Mixtura         IV fach

Hauptwerk
Bourdonflöte        16'
Principal               8'
Quintadena          8'
Gamba                8'
Salecinal             8'
Octava                4'
Nachthorn            4'
Fugara                 4'
Quinta                 3'
Superoctava         2' 
Feldflet                2'
Quintadecima  1 1/2'
Seddecima           1'
Sexquealter
Mixtuur        V fach
Cimbel        III fach
Pedal
Subbass               16'
Subbass Clausus    16'
Octavbass              8'
Quintbass              6' Superoctavbass      4'
Schnarrbass          16'
Trompetbass          8'
start
huisorgel
hauptwerk
martini
alessandria
reil
erfurt
obervellach
arnstadt
baumeister1
buckeburg
prytanee
sieber
noordbroek
intonatie
convolutie
boekenhw
boeken over orgebouw
metalen pijp maken
prestant
linkedsites