Bijzondere klankkleuren

Het orgel dat Aristide Cavaillé-Coll bouwde voor de kathedraal van Oloron (Pyreneeën) heeft de faam dat het behoort tot zijn best geslaagde orgels. Dat is goed te horen in deze bijzondere, door Piotr Grabowski gemaakte sample set. Het verschil tussen Franse orgels en orgels in de Noord-Europese traditie is, dat de labiaalregisters minder boventoonrijk klinken, maar dat de kleurrijke tongwerken dat goedmaken met hun prachtige stemmen die solo of in vele combinaties zijn te kiezen.

Jan Jongepier stelde dat onze prestantklank op Franse orgels kan worden samengesteld uit de Montre (basisklank), de Flûte harmonique (kracht), de Viole de Gamba (boventonen) en de Bourdon (grondtoon). Bij het orgel van Oloron zijn deze registers aanwezig, maar toch klinkt de Montre 8' ook als solostem met een vocale klank heel aangenaam in de huiskamer.

Een huiskamer stelt andere eisen dan een kerk, waardoor de klanken uit de samples aan de huiskamer moeten worden aangepast. In dit orgel is de Montre 8’ een prachtige stem om solo te bespelen en verschilt dan niet veel van de Midden-Europese Principal. Met het toevoegen van de Prestant 4’ klinkt dan een  Plein Jeu (klein plenum), waaraan indien gewenst de Doublette 2’ nog helderheid kan toevoegen. Elk klavier beschikt over drie tongwerken die als solostem of in in diverse combinaties prachtige klankkarakters laten horen. Het Récit Positive heeft de combinatie Basson-Oboe; het is een Fagot voor de bas en een Hobo voor de discant.

Franse tongwerken zijn kleurrijke stemmen die meer geprononceerd klinken dan de tongwerken van de Noord- en Midden-Europese orgels. Ze kunnen uitstekend solo worden gebruikt, maar mengen ook goed in diverse samenstellingen.

Cavaillé-Coll heeft veel orgels gemaakt voor enorm grote kerken en als samples voor de huiskamer komen de klanken dan vaak niet goed tot hun recht. De sample set van Oloron heeft dat bezwaar niet. De klanken passen uitstekend in de huiskamer en zijn in staat om zowel als de werken van Charles Marie Widor, Louis Vierne en Cesar Franck als Johann Sebastian Bach en Diettrich Buxtehude in hun eigen stijl weer te geven. De samples laten de faam van dit orgel als best geslaagde Cavaillé-Coll orgel ook in de huiskamer horen.
                                                                                                                                                                                      Piotr Grabowski

  Deutsch
   English
Aristide Cavaillé-Coll orgel   Cathedrale Sainte-Marie   Oloron  (Pyreneën)

Het orgel van de kathedraal Sainte-Marie in Oloron (Zuid Frankrijk) werd in 1870 gebouwd door de beroemde orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll. Hij maakte gebruik van het bestaand orgel uit de 17e eeuw, hoogstwaarschijnlijk gebouwd door een lid van de Clicquot-dynastie. Tijdens de Franse revolutie van 1789 werden de pijpen geroofd om te worden omgesmolten tot munitie. In 1870 bouwde Aristide Cavaillé-Coll een nieuw orgel op de bestaande plek. De kast kreeg een bruine kleur. In 1982 maakte het orgelbouwbedrijf Danion-Gonzalez het instrument schoon en werd de bruine kleur vervangen door blauw.

Op dit moment is het orgel in dezelfde staat als in 1870 toen Cavaillé-Coll klaar het had gebouwd. Het heeft drie manualen, waarvan er echter maar twee van registers zijn voorzien en het derde wordt gebruikt voor koppelingen. Die worden bestuurd door pedalen boven het pedaalklavier. Deze functie, werkend met een Barker-machine, is relatief uniek in de geschiedenis van Cavaillé-Coll en geeft meer koppelmogelijkheden, met name suboctaafkoppeling voor het eerste klavier. Er zijn 24 registers verdeeld over twee manualen en een pedaal, dat gestructureerd is in de Frans traditionele orgelstijl.

Récit expressif – Het zijn acht registers in een combinatie die vaak door Cavaillé Coll werd gedisponeerd. De tongwerken en het Octavin 2 register worden geactiveerd door een pedaal. Het orgel heeft een zoete en langzame tremulant en alle registers van de Recit zijn geplaatst in de zwelkast die aan drie zijden luiken heeft. De pijpen staan chromatisch op de windlade. De zwelkast bevindt zich achter het centrale deel ter hoogte van het Grand-Orgue.

Grand-Orgue – Ook deze dispositie van twaalf stemmen komt vaak voor bij Cavaillé Coll, maar de lage Plein-Jeu Harmonique op basis van 16 voet is ongewoon, evenals tongwerken van 16, 8 en 4 voet in een middelgroot instrument als dit orgel. Het bevindt zich in de hoofdkast, die opgedeeld is in C- en C#-lades. Ze zijn geplaatst ter hoogte van de frontpijpen; het onderste deel van de orgelkast bevat de Barker-machine en balg.

Pédale - Het bestaat uit vier registers. Bombarde 16 en Trompette 8 zijn krachtige stemmen. Aangenomen wordt dat bij elke pijp het leren deel van de keel is verwijderd of gewoon is versleten, wat resulteerde in een luidere klank. In de sample set is het volume van deze registers iets verlaagd om de oorspronkelijke geluidsbalans te herstellen. De pedaal windlade is opgesplitst in C- en C#-zijden aan de tegenoverliggende zijden van de orgelkast. De kast van het rugpositief is leeg is; het was gemaakt voor het Cliquot-orgel maar was te klein voor de pijpen van Cavaillé Coll.

Dit orgel is zeer eclectisch. Hiermee is het mogelijk om de 17e eeuwse Franse klassieke werken stijlvol te vertolken, maar ook de werken van Johann Sebastian Bach laten klinken zoals Bach het heeft bedoeld, dank zij de klanken die transparant zijn en daarnaast grondtonen laten horen met een diepe Gravität. Ook is het orgel perfect voor het spelen van Franse romantische en symfonische componisten, zoals César Franck, Louis Vierne of Charles-Marie Widor. In Frankrijk geniet dit orgel de buitengewone faam dat het een van de beste door Aristide Cavaillé-Coll gebouwde orgels is.

Récit Positive
Flûte traversière         8'
Viole de Gambe          8'
Voix Céleste              8'
Flûte ovtaviante         4'
Octavin                     2'
Vox Humaine              8'
Basson et Hautbois     8'
Trompette                 8'



Grand-Orgue
Principale                16'
Montre                     8'
Bourdon                   8'
Viole de Gambe         8'
Flûte Harmonique      8'
Prestant                   4'
Octave                     4'
Doublette                 2'
Plein jeu harmonique  V
Basson                   16' 
Trompette                8'
Clairon                    4'

Pedal
Soubbasse               16'
Flûte                        8'
Bombarde                16'
Trompette                 8'

start
huisorgel
hauptwerk
stertzing
reil
leens
martini
noordbroek
duren
alessandria
oloron
arnstadt
baumeister1
buckeburg
prytanee
intonatie
convolutie
boekenhw
boeken over orgebouw
prestant
linkedsites