In Tsjechië is het bedrijf Sonus Paradisi gevestigd waarvan de eigenaar, Jiri Zurek, na een universitaire studie is afgestudeerd op het maken van samples van orgelklanken. Hij doet dat full time en zijn kunde op dat gebied wordt door niemand overtroffen.
De door hem gemaakte samples voor Hauptwerk kunnen de tonen van orgelpijpen met alle karakteristieke eigenschappen volkomen gelijkwaardig weergeven. Zijn samples zijn kopieën van pijptonen en geven de complexe tonen met alle bijverschijnselen natuurgetrouw weer. Het kost veel geheugenruimte en daarom duurt het laden van een sample set enige minuten.
Het is echter de onovertroffen weergave van de pijpklanken zoals de organist in de kerk die hoort!

Goede Hauptwerk samples laten de klanken van pijpen horen

Pijporgelklanken moeten aan hoge artistieke eisen voldoen om het orgel als een volwaardig muziekinstrument te kunnen bespelen. De klanken moeten Helder en Transparant zijn, zoals een koor met sopranen, alten en tenoren of een strijkorkest met violen, altviolen en celli. De klanken hebben een basis nodig van lage tonen, zoals de stemmen van mannen in een koor, of de contrabas bij de strijkers. Het orgel heeft daarvoor de registers Holpijp en Subbas om diepe tonen met grote Graviteit produceren. Zij kunnen hun taak als fundament van de klankopbouw goed verrichten als de pijpen wijd zijn gemensureerd. Dat geeft een sterke resonantie die gemakkelijk doordringt, hoewel het volume laag kan blijven. Ik heb ervaren dat de zachte bastonen van mijn pijporgel, ondanks de geringe luidheid in mijn huiskamer, toch bij de buren was te horen.

Over mijn Hauptwerkorgel hebben de buren nooit geklaagd, de luidsprekers hadden weinig draagkracht. Wanneer ik het volume van de lage tonen verhoogde werd het luider in mijn kamer, maar het drong niet door in de buurhuizen. Daarvoor zijn luidsprekers nodig met een lage resonantiefrequentie, pas dan wordt graviteit bereikt.

Na te zijn verhuisd liet ik door Sonarte een nieuw orgel bouwen met bijzondere luidsprekers. Deze hebben een zeer lage resonantiefrequentie en kunnen tonen produceren met een diepe graviteit. De gekozen luidsprekers zijn in staat de zeer lage tonen gelijkmatig en onvervormd weer te geven. Het zijn kostbare luidsprekers, maar de tonen zijn nu gelijk aan de tonen van pijpen met een wijde mensuur. We wonen nu in een huis met een zeer ruime huiskamer en hebben geen muren die aansluiten op buurhuizen. Zo kan ik spelen met de prachtige kerkklanken in de huiskamer en klinkt het alsof ik in de kerk speel.

Naast graviteit en helderheid moet een orgelklank ook lieflijk kunnen klinken. Dat is vooral hoorbaar in de zachte, maar heldere viervoets fluitklanken. Ook hier ondervind ik de kwaliteit van luidsprekers uit de topklasse. De fluitklanken hoeven niet luid te zijn, maar laten een helder geluid horen, dat goed kleurt met tonen van hogere ligging. De overeenkomst met mijn pijporgel is dat klanken van dichtbij zijn te horen. De DRY samples zijn in de kerk op korte afstand van de pijpen opgenomen, waar de nagalm nog geen rol speelt.

Omdat mijn pijporgel ernaast stond heeft elke bezoeker kunnen vaststellen, dat er geen verschil was tussen de klanken van beide orgels. De galm van een groot aantal kerken is apart opgenomen en in het geheugen van het Hauptwerkorgel vastgelegd. De convolutiegalm kan wens worden gekozen en heeft dan dezelfde invloed op de klank als de akoestiek in de kerk. Zo hoort de organist thuis de kerkklanken alsof hij of zij het orgel in de kerk bespeelt.

Toch volgde ik met belangstelling de ontwikkelingen van de digitale techniek om orgelklanken te produceren. Echte vooruitgang werd geboekt met opnames van orgelpijpen. Tientallen jaren geleden werden al opnamen van mijn pijpen gemaakt om ze als pedaaltonen aan huispijporgels toe te voegen. Lange opnamen kopieerden de pijptoon het beste, omdat dan het karakter van de toon behouden bleef. De klanken van de pedaaltonen uit de luidsprekers verschilden niet van de klanken uit de pijpen.

In goed opgenomen samples van Hauptwerk worden de tonen met hun natuurlijke levendigheid overgebracht naar de huiskamer. Hoewel Hauptwerk ook beschikt over een windmodel is het gekunstelde effect ervan hier overbodig. In mijn orgel gebruik ik uitsluiten goed opgenomen sample sets en na de installatie schakel ik het windmodel meteen uit. De echte fluctuaties zijn in deze samples duidelijk te horen.

Sonarte uit Capelle aan den IJssel heeft mijn nieuwe Hauptwerkorgel gebouwd. Het Audiodeel is van topkwaliteit en verschilt in grote mate van de povere weergave van het door Noorlander geleverde orgel. Ik intoneer elke sample en dat gaat nu heel wat gemakkelijker dan bij de Sonnette van Noorlander.