In de Neue Kirche in Arnstadt kreeg Johann Sebastian Bach op 18-jarige leeftijd zijn eerste baan als organist. De kerkenraad van Weimar had de jonge, getalenteerde musicus naar Arnstadt gestuurd en het kerkelijk comité, opgetogen over zijn bekwaamheid, bood hem onmiddellijk de functie van organist aan. Hij vervulde die functie van 1703 tot 1707. Onder zijn advies bouwde Johann Friedrich Wender in 1703 een nieuw orgel. Een deel van de huidige pijpen uit het plenum is goed bewaard gebleven en vormt het voorbeeld van de intonatie van pijpen naar de voorkeur van Bach.
Toen ik in 1990 het orgel kort na de val van de muur leerde kennen en de zeven nog originele registers bespeelde, was ik verrast door intense aanspraak van de zingende klanken. Minstens veertien grote werken zijn hier tot stand gekomen en er is geen beter orgel om deze werken van Bach te studeren en daarbij de levendige virtuositeit van de jonge Bach te ondergaan. De opvallende klankeigenschappen zijn gedetaillleerd in de samples opgeslagen en in mijn kamer hoor ik nu het orgel dat ik Arnstadt heb leren kennen.
Hoofdwerk en Positief (Borstwerk) zijn in één kast ondergebracht. Het Hoofdwerk biedt maar liefst 6 achtvoets registers, een sprankelende Principal 8', een lage kwint (zonder bijbehorende 16' register!), Octaaf 4, Mixtuur, Cymbel en Trompet. Het Positiv (Brustwerk) biedt in totaal 7 registers. Hoewel het orgel weinig aliquoten biedt, zijn er veel mogelijkheden om de klank te kleuren met een groot kleurbereik in de verschillende basisregisters van wijde, normale en enge mensuren. Het Pedaal is beperkt tot 4 registers, inclusief een solo tongwerk Cornet 2'.Orgelbau Otto Hoffmann in Ostheim maakte in 1999 de windladen, de mechaniek en alle andere binnenwerk in een gedetailleerde reconstructie van het Wender-orgel. Hoffmanns werk werd uitgevoerd volgens de oorspronkelijke overeenkomst van de kerk met Wender uit 1699. Enkele ontbrekende registers werden gereconstrueerd naar hedendaagse voorbeelden; Posaune en Trompet naar Lahm (Herbst, 1728), Cornet naar Abbenrode (Contius, 1708).
Het maken van metalen pijpen heb ik geleerd in de werkplaats van Orgelbau Hoffmann.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |